ประวัติ (เทพบัลลังก์ของพระวิษณุ)

พญานาค
เทพบัลลังก์ของพระวิษณุผู้เป็นใหญ่ในโลก

พญานาค นั้น ตามคัมภีร์ปุราณะหลายเล่มกล่าวว่าเป็นบุตรของ พระกัศยป กับ นางภัทรุ ดังที่ได้กล่าวถึงมาแล้วจากประวัติ พญาครุฑ

แต่บางคัมภีร์กล่าวถึงเรื่องนี้ต่างออกไปบ้าง ดังเช่นคัมภีร์ลิงคปุราณะเล่าว่า
นาคเกิดขึ้นจากน้ำพระเนตรของของพระพรหมที่หลั่งไหลออกมา เมื่อทรงทราบว่าพระองค์ไม่สามารถสร้างโลกได้โดยลำพัง

ส่วนคัมภีร์พราหมณ์ปุราณะเล่าว่า นาคถือกำเนิดมาจากน้ำ

กล่าวกันว่า โลกของนาคอยู่ใต้พื้นโลกมนุษย์ โดยเรียกกันว่า นาคโลก (Naga Loka)
ส่วนบางคัมภีร์ เช่น วราหะปุราณะ กล่าวถึงดินแดนนาคว่า อยู่ที่โลกทั้งสาม
อันได้แก่ บาดาล (Patal) อาตาล (Atal) และ สุตาล (Sutal)

พญานาค ผู้เป็นเทพบัลลังก์ของพระวิษณุเหนือเกษียรสมุทรมรนามว่า เศษะนาค (Shesha) หรือ อาทิษะ (Adishesha)
ซึ่งอาจแปลได้ว่า “ส่วนที่เหลือ” เรื่องจากเชื่อว่าถือกำเนิดจากส่วนที่เหลือจากการสร้างโลก

พญานาคตนนี้มีหนึ่งพันเศียร (สหัสเศียร) เหนือเศียรมีพังพานขนาดใหญ่
บางครั้งเชื่อกันว่า พญานาคเศษะ นี้ เป็นผู้รองรับแผ่นดิน (โลก) ไว้ และตอนท้ายกัลป์จะเป็นผู้พ่นไฟทำลายล้างโลก


นอกจากนี้ยังถือว่าพญาเศษะเป็นอวตารหนึ่งของพระวิษณุด้วย

ส่วนอีกนามหนึ่งของพญาเศษะนาค คือ “อนันตะ” แปลว่า “ไม่มีที่สิ้นสุด” เป็นสัญลักษณ์แห่งความเป็นนิรันดร์

อย่างไรก็ตาม เอกสารบางเล่มกล่าวว่านาคตนนี้เป็นตนเดียวกับ นาคสุกรี (ซึ่งใช้เป็นเชือกพันรอบเขามันทระครั้งกวนเกษียรสมุทร) แต่คัมภีร์ปุราณะอื่นๆ ถือว่านาควาสุกรีเป็นนาคอีกตนหนึ่ง มีเจ็ดเศียร ผิวกายเขียว เป็นกษัตริย์แห่งเหล่านาคที่ครองโลกบาดาล อันมีเมืองหลวงที่งดงามยิ่งคือ นครโภควดี (Bhogvati)

ข้อความข้างต้นนี้คัดมาจาก : หนังสือตรีมูรติ อภิมหาเทพของฮินดู
อรุณศักดิ์ กิ่งมณี / สำนักพิมพ์เมืองโบราณ

นาค มาจากสายพันธุ์ของงูใหญ่ ซึ่งเป็นโอรสของ นางภัทรุ มเหสีองค์สำคัญของ ฤษีกัศยปะ
นาค คือผู้พิทักษ์ใต้บาดาล ปาตาลา (Patala) ซึ่งเป็นที่คุมขัง นางวินตา แม้นาคบางตนจะถูกกล่าวว่าเป็นอสูร แต่หลายตนก็ได้เป็นอมตะ เนื่องจากได้เลียหยดน้ำอมฤตที่หยดลงพื้น ครั้งนั้น พญาครุฑ ได้ลงมาช่วยนางวินตา ซึ่งเป็นมารดา นาคเหล่านี้มีอำนาจมากในนครบาดาล บางตัวมี 5 หัว บ้างก็มีถึง 7 หัว และสวมอัญมณีที่ให้แสงสว่างในใต้บาดาลที่มืดมิด กล่าวกันว่านาคนั้นครอบครองอัญมณีที่ดีที่สุดในสามโลกไว้

ถึงแม้นาคส่วนใหญ่จะถูกกล่าวถึงว่าเป็นอสูร แต่บางตนก็ได้รับการบูชา เนื่องจากมีคุณงามความดีกรณีที่มีความสัมพันธ์กับเทพเจ้า เช่น นาคเศษะ หรือ พญาอนันตนาคราช เจ้าแห่งนาค ได้กลายเป็นผู้ติดตาม พระวิษณุ และขดตัวเป็นแพเพื่อให้พระวิษณุประทับเมื่ออยู่ใต้น้ำก่อนการสร้างโลก อนันตนาคราชเป็นสัญลักษณ์ของความเป็นนิรันดร โดยเฉพาะเมื่ออมหางเข้าไปในปาก และกล่าวกันว่าเป็นผู้ค้ำจุนสวรรค์

นาคอีกตนหนึ่งที่มีความสำคัญคือ นาควาสุกี ซึ่งใช้เป็นเชือกในการกวนเกษียรสมุทร และคายพิษข้างในออกมาทำให้ตนบริสุทธิ์ พระศิวะ นำไปสวมใส่แทนพระปั้นเหน่ง (เข็มขัด) และช่วยพระศิวะฆ่าอสูร

ข้อความข้างต้นนี้คัดมาจากหนังสือ ย้อนรอยชมพูทวีป
ของ สมคมแดง สมปวงพร / สำนักพิมพ์คุ้มคำ

ข้อมูลอ้างอิง : http://www.siamganesh.com/naga.html