หลวงพ่อเงิน วัดบางคลาน

หลวงพ่อเงินท่านเป็นพระภิกษุรุ่นเก่า เกิดเมื่อราว ๑๙๐ ปีมาแล้ว (นับถึง พ.ศ. ๒๕๔๙) วันเดือนปีเกิดของท่านจึงไม่รู้แน่ชัด ในหนังสือประวัติของท่านมีผู้เขียนไว้เป็น ๒ กระแส แต่ต่างยืนยันว่าท่านเกิดปีฉลู กระแสแรกว่าท่านเกิดปีฉลู พ.ศ. ๒๓๔๘ อีกกระแสท่านเกิดปีฉลู พ.ศ. ๒๓๖๐ (นอกจาก พ.ศ. ทั้งสองที่ว่านี้แล้วจะไม่ตรงกับปีฉลู) ในความเห็นของผู้เขียน คิดว่าน่าจะเป็นประการหลังมากกว่า นอกเหนือจากปีเกิดของท่านยังไม่รู้แน่ชัดแล้ว ปี พ.ศ. ที่ท่านมรณภาพก็เป็นปัญหาเช่นเดียวกัน ในหนังสือแทบทุกเล่มระบุว่าท่านมรณภาพใน พ.ศ. ๒๔๖๒ อายุ ๑๐๐ ปีเศษ แต่เมื่อสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส เสด็จตรวจการคณะสงฆ์เมืองพิจิตร เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๐ ได้บันทึกไว้ตอนหนึ่งว่า “ทอดพระเนตรวัดวังตะโก ทาง ๑๙ นาทีถึงวัดนี้ ภูมิฐานดี มีต้นไม้ใหญ่ร่มรื่น แต่โบสถ์วิหารชำรุดมาก มีพระสงฆ์ ๘ รูป พระแจะ เจ้าคณะหมวดเป็นเจ้าอาวาส” ข้อความข้างต้นนี้มีความสำคัญ นอกจากบรรยายสภาพวัดวังตะโก หรือวัดบางคลานในสมัยนั้นแล้ว ยังเป็นที่ยืนยันว่าใน พ.ศ. ๒๔๖๐ หลวงพ่อเงินท่านได้มรณภาพไปแล้ว โดยระบุชื่อ “พระแจะ” เจ้าอาวาสองค์ต่อจากหลวงพ่อเงินเป็นเจ้าอาวาสในขณะนั้น

มีอีกเอกสารหนึ่งเป็นลายมือชื่อซึ่งเข้าใจเป็นลายมือหลวงพ่อเงิน เขียนข้อความว่า วันที่ ๒๙ เมษายน ศก ๑๓๐ พระอาจารย์เงินอุปฌาย์วัดวังตะโก ตำบลบางคลาน ... (ข้อความตอนนี้อ่านไม่ออก) ท่านกรมการอำเภอบางคลานทราบ ด้วยนายพัน...มีอายุที่จะบรรพชาได้ ศึกษาวินัยสิกขาบทแล้ว...จะอุปสมบทวันนี้ ๖ ศก.๑๓๐ จึงได้ชี้แจงมาให้ทราบ ...(เข้าใจว่าเป็นลายเซ็นของหลวงพ่อเงิน) เอกสารนี้แสดงว่าใน ร.ศ.๑๓๐ หรือ พ.ศ. ๒๔๕๔ หลวงพ่อเงินท่านยังมีชีวิตและยังแข็งแรงอยู่ เป็นพระอุปัชฌาย์ให้ชาวบ้านได้ จึงยืนยันได้ว่าหลวงพ่อเงินคงจะมรณภาพ ในราว พ.ศ. ๒๔๕๕-๒๔๕๙ และวัดบางคลานในสมัยนั้นเรียกว่า “วัดวังตะโก” เป็นที่รับรองว่าหลวงพ่อเงินได้อุปสมบทที่วัดตองปุ (วัดชนะสงคราม) กรุงเทพมหานคร ต่อมาจึงกลับไปจำพรรษาที่วัดคงคาราม (บางคลานใต้) จังหวัดพิจิตร เนื่องจากวัดคงคารามขาดความเงียบสงบ ท่านจึงย้ายไปอยู่ที่บ้านวังตะโก และคงก่อสร้างวัดที่นั้น มีชื่อว่า “วัดวังตะโก” อยู่ตำบลบางคลาน จังหวัดพิจิตร ซึ่งตรงกับบันทึกของ สมเด็จพระมหาสมณเจ้าฯ และ หลวงพ่อเงิน เรียกชื่อวัดในเอกสารที่ได้อ้างมา

ก่อนอื่นผู้เขียนขอตั้งข้อสังเกตว่ารูปหล่อหลวงพ่อเงิน วัดบางคลาน เป็นรูปหล่อรูปเหมือนที่เก่าแก่ที่สุด พระเกจิอาจารย์รุ่นเก่า ส่วนใหญ่จะสร้างพระเครื่อง เป็นรูปพระพุทธเจ้าหรือพระปิดตา ต่อมาบางท่านสร้างเป็นเหรียญปั๊มรูปท่านตามความต้องการของลูกศิษย์ และมักจะสร้างก่อนที่ท่านมรณภาพเพียงไม่กี่ปี ที่สร้างเป็นรูปเหมือนลอยองค์นั้นไม่เคยปรากฏ นับว่าหลวงพ่อเงินท่าน เป็นพระภิกษุที่สร้างรูปเหมือนแบบพระเครื่องเป็นองค์แรก ภายหลังจากนั้นหลายสิบปีจึงมี พระที่สร้างรูปเหมือนลอยองค์ของตนออก เช่น หลวงพ่อเดิม หลวงพ่อพรหม ฯลฯ ผู้ที่เป็นช่างทำการหล่อพระเหรียญจอบและรูปหล่อลอยองค์เป็นชาวบ้านช่างหล่อ ธนบุรี ในหนังสือพระเครื่องปริทัศน์ ฉบับที่ ๑๖ ฉบับ ๒๐ และฉบับ ๒๑ ให้รายละเอียดประวัติการสร้างหลวงพ่อเงิน วัดบางคลาน เขียนโดย “มัตตัญญู” มีข้อความว่า : “ผู้สร้างพระหลวงพ่อเงิน บางคลาน เป็นลูกช่างหล่อผู้หนึ่งที่สืบเชื้อสายมาโดยตรงเป็นสตรีเพศ มีนามว่า วัณ นามสกุลหลังมีเรือนแล้วคือสุทัศน์ ซึ่งเป็นภริยาของ ม.ร.ว.เดช สุทัศน์ ในประมาณกลางปี พ.ศ. ๒๔๖๐ โดยทางวัดได้แจ้งความประสงค์ที่ว่าต้องการหล่อรูปเหมือนหลวงพ่อเป็นทองเหลืองในสองแบบด้วยกัน แบบหนึ่งเป็นรูปหล่อลอยตัว และ อีกแบบหนึ่งเป็นแบบแบน ให้มีหูเพื่อสะดวกในการร้อยเชือกห้อยติดตัว โดยต้องการให้แต่ละแบบมี ๒ ขนาด” (พระเครื่องปริทัศน์ฉบับ ๑๖ หน้า ๒๖)

“การหล่อ การหล่อหลวงพ่อนั้น จักเป็นพิธีการโดยมีหลวงพ่อเป็นประธานในพิธี ช่วงเข้าพิธีนุ่งขาวห่มขาว เวลาในการเททองเป็นไปตามฤกษ์กำหนดวิธีการหล่อ ดำเนินการตามแบบโบราณ ไม่เหมือนการหล่อพระในยุคปัจจุบันที่มีวิธีการสมัยใหม่มาช่วยให้ง่ายขึ้น........ ที่กล่าว เรื่องการหล่อทั้งมวลมาแล้วนี้เป็นการหล่อในพิธีใหญ่ที่จัดขึ้นที่วัด (ประเภทเนื้อทองเหลือง) ส่วนรูปลอยตัวและเหรียญหลวงพ่อประเภทเนื้อเงินนั้น ได้มีการจัดพิธีหล่อต่างหาก โดยหล่อที่บ้านผู้สร้าง .........” (จากหนังสือพระเครื่องปริทัศน์ ฉบับที่ ๒๐ และ ๒๑ หน้า ๒๑ กับหน้า ๕) ข้อมูลที่ให้น่าเชื่อถือเพราะมีรายละเอียด ระบุชื่อนามสกุลของผู้สร้าง ช่างผู้สร้างเป็นผู้หญิงบ้านช่างหล่อ ชื่อ “คุณยายวัณ” การหล่อมีทั้งหล่อที่วัดบางคลาน และหล่อที่บ้านช่างหล่อ ให้ระยะเวลาการหล่อว่า “ประมาณกลางปี พ.ศ. ๒๔๖๐” ซึ่งข้าพเจ้าคิดว่าน่าจะคลาดเคลื่อน เพราะใน พ.ศ. ๒๔๖๐ หลวงพ่อเงินได้มรณภาพไปแล้ว (ดังให้เหตุผลและหลักฐานตอนก่อน) การสร้างควรจะอยู่ใน ประมาณ พ.ศ. ๒๔๕๐ เศษ” มากกว่า เหรียญและรูปหล่อที่ท่านสร้าง แบ่งเป็น ๔ แบบ : ๑. เหรียญจอบเล็ก ๒. เหรียญจอบใหญ่ ๓. รูปหล่อพิมพ์ขี้ตา ๔. รูปหล่อพิมพ์นิยม ทั้งหมดเป็นเนื้อโลหะ เนื้อทองเหลืองผสม ที่เป็นเนื้อเงินมีพบน้อยมาก สำหรับความศักดิ์สิทธิ์และค่านิยมของเหรียญและรูปหล่อหลวงพ่อเงินมีผู้เขียนไว้มากแล้ว ในที่นี้จึงขอเว้นที่จะให้รายละเอียดเพราะจะทำให้เนื้อเรื่องยาวเกินที่จะ ลงในนิตยสารนี้ได้