ประวัติความเป็นมาของ พระพุทธปฏิมาแปดปาง หรือ พระพระพุทธรูปแปดปาง โดยพอสังเขป

ประวัติความเป็นมาของ พระพุทธปฏิมาแปดปาง หรือ พระพุทธรูปแปดปาง โดยพอสังเขป

ศิลปะสมัยอินเดียแท้

ศิลปะสมัยอินเดียแท้ แบ่งออกเป็น 4 ยุคสมัย คือ

1. ยุคสมัยที่ 1

ศิลปะอินเดียโบราณ บางครั้งเรียกว่า ศิลปะแบบสาญจี หรือ แบบราชวงศ์โมริยะ และสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช ที่เรียกว่าคุงตะ ตั้งแต่ปลายพุทธศตวรรษที่ 3 ถึงพุทธศตวรรษที่ 6

2. ยุคสมัยที่ 2

ยุคสมัยที่ 2 ยังแยกออกเป็น

๑. ศิลปะคันธารราฐ เกิดขึ้นทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ที่มีความเจริญรุ่งเรืองขึ้นตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 6 หรือ 7 มีรูปแบบเป็นศิลปะกรีก และ ศิลปะโรมัน แต่เป็นศิลปะที่เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนา

๒. ศิลปะมฤรา เจริญรุ่งเรืองอยู่ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 6 - 9 ประติมากรรมสลักด้วยศิลาทราย โดยได้รับอิทธิพลจากศิลปะกรีกและโรมัน แต่ก็มีรูปแบบพระพุทธรูปแบบอินเดียเป็นครั้งแรก

๓. ศิลปะอมราวดี เกิดขึ้นทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ของประเทศอินเดีย ระหว่าพุทธศตวรรษที่ 6 - 7 ศิลปะสมันนี้มีลักษณะอ่อนไหว แต่เน้นลักษณะอุดมคติ พระพุทธรูปสมัยนี้มักห่มจีวรคลุมทั้งองค์ แต่ลักษณะพระพักตร์ยังคล้ายแบบกรีกและโรมัน สถานที่สำคัญที่พบศิลปะแบบอมราวดี คือ เมืองอมราวดี

3. ยุคสมัยที่ 3

ยุคสมัยที่ 3 ยังแยกออกเป็น

๑. ศิลปะคุปตะ มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 9 - 13 เจริญรุ่งเรืองขึ้นทางภาคเหนือของประเทศอินเดีย พระพุทธรูปมีลักษณะแบบ อินเดียแท้ แต่กลับพบ ประติมากรรมสลักนูนสูงกว่าประติมากรรมลอยตัว ศิลปะที่โดดเด่นในสมัยนี้ก็คือ จิตรกรรมฝาผนังที่ถ้ำอชันตา

๒. ศิลปะหลังคุปตะ อยู่ในช่วงประมาณพุทธศตวรรษที่ 11 - 13 สถาปัตยกรรมมีรูปร่างใหญ่ขึ้น สมัยนี้มีเทวสถานที่สำคัญ คือ เอลลุรา และ เอเลฟันตะ สมัยนี้เริ่มมีศาสนสถานที่ก่อสร้างด้วยอิฐ

4. ยุคสมัยที่ 4

ตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 14 เป็นต้นมา เป็นช่วงสมัยของศิลปะทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ หรือทวีปทมิฬ (Dravidian) แยกออกจากส่วนที่เหลือของอินเดีย ดังนี้คือ

๑. ศิลปะทมิฬหรือตราวิเดียน ศิลปะแบบทมิฬแบบที่เก่าสุดมีประติมากรรมจากศิลา รูปสำริดและรูปแกะสลักจากไม้ ประติมากรรมสำริดที่รู้จักกันดีก็คือ รูปพระศิวนาฏราชฟ้อนรำอยู่ในวงเปลวไฟ สถาปัตยกรรมส่วนใหญ่หลังคาสร้างเป็นหินซ้อนกันเป็นขั้นเช่น สถาปัตยกรรม ที่เป็นเทวสถานใหญ่ชื่อสิงคราชที่เมืองภูวเนศวร

๒. ศิลปะปาละ เสนะ เป็นศิลปะทางพุทธศาสนา ของอินเดียภาคเหนือ ภายใต้การอุปถัมภ์ของ ราชวงศ์ปาละ - เสนะ ในแคว้น เบงคอลและพิการ ระหว่าพุทธศตวรรษที่ 14 - 18 พุทธศาสนาในสมัยปาละคือ พุทธศาสนาลัทธิตันตระ ซึ่งกลายมาจากลัทธิมหายาน โดยผสมความเชื่อในลัทธิฮินดูเข้าไปปะปนสถาปัตยกรรมที่สำคัญ คือมหาวิทยาลัยนาลันทา ซึ่งเป็นศูนย์กลางการสอนพุทธศาสนาลัทธิตันตระ ในแคว้นเบงคอล ส่วนประติมากรรม มีทั้งภาพสลัก จากศิลาและหล่อจากสำริด ทั้งพุทธศาสนาคติแบบอินดู ประติมากรรมสลักจาก ศิลา ในสมัยนี้แบ่งออกเป็น 3 ยุคคือ

๑. ยุคแรก พุทธศตวรรษที่ 14 - 15 มีพระโพธิสัตว์และพระพุทธรูปทรงเครื่อง และยุคนี้เป็นยุคที่สร้าง พระพุทธปฏิมาแปดปาง

๒. ยุคสอง พุทธศตวรรษที่ 16 - 17 พระพุทธรูปทรงเครื่องมากขึ้น สร้างตามคตินิยมลัทธิตันตระ

๓. ยุคสาม พุทธศตวรรษที่ 18 ยุคราชวงศ์เสนะ นับถือศาสนาฮินดู จึงเป็นยุคของประติมากรรมแบบฮินดู ศิลปะแบบปาละ เสนะ ได้แพร่หลายไปยังที่ต่างๆ เช่นประเทศเนปาล ธิเบต ศรีลังกา ชวาทางภาคกลาง เกาะสุมาตราในประเทศอินโดนีเชีย พม่า และประเทศไทย

เหตุผลที่สร้างพระพุทธปฏิมาแปดปาง

เกิดจาก คติความเชื่อ ว่า โลกในอนาคตจะมีพระเจ้าองค์ใหม่มาโปรด โดยทุกศาสนาในโลกนี้ก็เชื่อเช่นเดียวกันว่า

ฮินดู - พราหม์  จะมีพระวิศณุ (พระนารายณ์) อวตารปางใหม่

ศาสนาซิกซ์  จะมีกูรุ องค์ใหม่

ศาสนาเจน  จะมึธิทังกร องค์ใหม่

ศาสนาคริสต์  จะมีพระเยซู องค์ใหม่

ศาสนาอิสลาม  จะมีพระโมฮัมมัด องค์ใหม่

ทุกๆศาสนาล้วนมีความคิดตรงกันในเรื่องนี้ ผู้นำทางศาสนาพุทธ มีความคิดเป็นห่วงศาสนาต้องการรวบรวมวิธีอธิบายประวัติความเป็นมาของพระพุทธเจ้าให้กระชับกระทัดรัด และ เข้าใจง่าย จึงเกิดความคิดที่จะสร้างถาวรวัตถุ เพื่อการสืบค้นและการรับรู้ของผู้คน โดยก่อนหน้านั้นก็มีภาพแกะสลักบรรยายชีวิตของพระเจ้ามีมาก่อนแล้ว แต่ทว่าสลักศิลาแยกกันเป็นตอนๆหลายชิ้น หรือไม่ก็ใหญ่เทอะทะจนเกินไป ด้วยเหตุนี้จึงได้สร้างพระพุทธปฏิมาแปดปาง ขึ้นมา โดยถือเป็นชุดประวัติย่อของศาสดาผู้ให้กำเนิดพุทธศาสนา ทุกเหตุการณ์แกะสลักอยู่ในชิ้นเดียวกัน

และในขณะเดียวกันเหล่าธรรมฑูตฯ ที่ออกไปเผยแพร่ศาสนาพุทธในต่างแดน มักจะนำพระพุทธรูปศิลาแปดปาง ขนาดเล็กติดตัวไปด้วย เพื่อแสดง นำเสนอ และเป็น แม่แบบ สำหรับสร้างพระพุทธรูป ในอริยาบทและปางต่างๆตามแบบแผนได้อย่างถูกต้อง

ดังนั้นจึงมีการพบพระพุทธปฏิมาแปดปาง องค์กระทัดรัดในต่างแดน อาทิเช่น ทิเบต พม่า และ ไทย (พบในกรุพระปรางค์ วัดราชบูรณะ จ.พระนครศรีอยุธยา)

จากใจจริง เล็ก พาต้า

ชมรมพระเครื่องพาต้าปิ่นเกล้า